Stosowanie diety wegańskiej może, w świetle badań cytowanych przez profesora Jarosława Całkę, wpływać na powstawanie i pogłębienie się stanów depresyjnych. Mechanizmy tworzące tę zależność zostały dobrze zbadane i opisane. Podstawą zachowania zdrowia jest bowiem zrównoważona dieta dostarczająca organizmowi odpowiednich ilości białka, węglowodanów i witamin. Mięso pełni tak ważną rolę, że w przypadku jego niedoboru lub braku w diecie niezbędne jest jej uzupełnianie syntetycznymi suplementami. Ich brak może poważnie wpłynąć na nasze samopoczucie, szczególnie w okresie jesienno-zimowym.

Każdy czasami czuje się przybity, zmęczony psychicznie. Gdy jednak ten stan powtarza się często, towarzyszy mu stopniowa utrata radości życia i odczuwania przyjemności, zanik dotychczasowych zainteresowań, trudności w podejmowaniu różnych czynności i działań, myślenie depresyjne i lęk, to może się okazać, że mamy do czynienia z depresją. Według WHO depresja jest główną przyczyną niezdolności do pracy na świecie i najczęstszym zaburzeniem psychicznym. W ciągu całego życia choruje na nią kilkanaście procent wszystkich dorosłych, dwa razy częściej zapadają na nią kobiety niż mężczyźni. Aż co dziesiąty pacjent zgłaszający się do lekarza pierwszego kontaktu z powodu innych dolegliwości ma pełnoobjawową depresję, co piąty zaś cierpi z powodu pojedynczych objawów depresyjnych (Borowiecka-Karpiuk, 2022).

Lekarze mówią o szeregu czynników mających wpływ na rozwój choroby. To zarówno geny, jak i czynniki zewnętrzne jak styl życia i pracy, otoczenie, stres. Szczególne znaczenie ma również dieta.

O wpływie niedoboru substancji znajdujących się w mięsie na powstawanie depresji, pisze w najnowszej publikacji profesor Jarosław Całka (Całka, 2022). Wskazuje w niej na wyniki najnowszych badań, które mówią o związku wegetarianizmu ze słabym zdrowiem psychicznym.  Wegetarianie są częściej przygnębieni, niespokojni, częściej mają depresję i stany lękowe niż omnitarianie (wszystkożercy). Jako dowód podaje wyniki badań przeprowadzone na grupie 4 181 osób, pod kierunkiem prof. Johannesa Michalaka z Uniwersytetu Hildesheim, z których wynika, że zaburzenia psychiczne występują o 15% częściej u wegetarian niż u omnitarian, a częstotliwość występowania zaburzeń lękowych była ponad dwukrotnie wyższa u wegetarian niż w grupie niewegetarian (Michalak, 2012). Również cytowane przez prof. Całkę badania zespołu prof. Joane Matta z Uniwersytetu Sorbona na grupie 90 380 osób wykazały, że wśród wegetarian aż 28,4% miało objawy depresji, podczas gdy w grupie omnitarian stwierdzono tylko u 16,2%. Co więcej, u wegetarian, w stosunku do wszystkożerców, 3 razy częściej występowały próby celowego samookaleczenia, a 2 razy częściej próby samobójcze (Matta, Czernichov, etc.  2018).

Fizjologia

Tajemnica pozytywnego wpływu mięsa tkwi w dostarczaniu wielonienasyconych kwasów tłuszczowych omega-3, szczególnie kwasu eikozapentaenowego (EPA) – jego źródłem jest m.in. mięso ryb oraz kwasu dokozaheksaenowego (DHA), występujący m.in. w jajach. Badania zawartości EPA i DHA w surowicy krwi wegetarian, wegan i omnitarian pokazały, niższe stężenie EPA (o 27,8%)  i DHA (o 31,4%) u wegetarian. Jeszcze gorzej te wskaźniki, wyglądają u osób całkowicie rezygnujących z produktów zwierzęcych: odpowiednio aż 52,8% (EPA) i 58,6% (DHA) mniej niż u omnitarian. Osoby niejedzące produktów pochodzenia zwierzęcego (weganie) w ogóle też nie konsumują EPA i DHA. Wegetarianie pozyskują niewielkie ilości DHA z jaj. Profesor Całka wskazuje na badania Neufingerl i Eilander (Neufingerl i Eilander, 2022) i podkreśla, że u człowieka tylko mała część kwasu alfa-linolenowego pochodzenia roślinnego (mniej niż 10%)  może być przekształcony do EPA i DHA w wyniku przemian endogennych.

Cudowna Kreatyna

Kreatyna, a dokładniej fosfokreatyna jest związkiem dostarczającym energii komórkom nerwowym mózgu. Szacuje się, że zapotrzebowanie organizmu człowieka na kreatynę wynosi 2 g/dobę. Jeden gram tego związku organizm człowieka syntetyzuje z aminokwasów, natomiast pozostałą ilość musi pobrać wraz z pożywieniem. Należy podkreślić, że najlepszym źródłem kreatyny jest mięso i ryby. W 2003 r. zespół prof. Caroline Rae  z Uniwersytetu Sydney w Australii odkrył, że trwająca 6 tygodni suplementacja diety kreatyną istotnie poprawiała wyniki testu na płynną inteligencję oraz na pamięć operacyjną wśród wegetarian. Różnica między omnitarianami i wegetarianami była olbrzymia. Wyniki Rae potwierdziły współczesne analizy prof. MojtabaKaviani z Uniwersytetu Acadia w Kanadzie (Kaviani, Shaw, etc, 2020). Według nich  brak kreatyny w diecie wegetariańskiej obniża płynną inteligencję i pamięć operacyjną.

Badania naukowców dowiodły, że kreatyna poprawia zaopatrzenie mózgu w energię. Jak podkreśla prof. Całka mózg ma bardzo intensywny metabolizm i każdy niedostatek energii ogranicza jego sprawność. Kreatyna jest związkiem, który chroni mózg przed wyczerpaniem się zapasów energetycznych. Źródłem kreatyny jest głównie wołowina, ryby, wieprzowina i drób. Dlatego wegetarianie i weganie wykazują symptomy niedoboru kreatyny.

Obserwacje potwierdziły, że skutkiem chorób związanych z zaburzonym metabolizmem kreatyny (np. AGAT, GAMT) jest ogólny niedorozwój i niepełnosprawność intelektualna. Podawanie kreatyny powodowało ustępowanie objawów, co wykazały cytowane przez profesora Całkę badania zespołu prof. Olivier Braissant z Uniwersytetu w Lozannie w Szwajcarii. Również inne przytaczane przez prof. Całkę, najnowsze badania, wskazują, że niedobór kreatyny w diecie wegańskiej i wegetariańskiej może wiązać się z rozwojem depresji. Zespół prof. Kiousa udowodnił, że suplementacja kreatyny zmniejsza objawy depresji. To  właśnie kreatyna może w przyszłości stać się skutecznym lekiem na niektóre zaburzenia depresyjne.

Co na to weganie?

Oczywiście takie tezy spotykają się z kontrargumentacją środowisk wegańskich. Dr Damian Parol potwierdza, że depresja może być spowodowana niedoborem kwasów EPA i DHA, których źródłem są ryby(Parol, 2022). Brak ryb w diecie powoduje jego zdaniem, że dieta ta jest niedoborowa, , a endogenna produkcja EPA i DHA może być niewystarczająca. Potwierdza, że EPA i DHA są krytycznie ważne dla rozwoju mózgu, a ich niedobór sprzyja depresji.

Przytacza jednak badania, z których wynika (Iguacel, Huybrechts, Moreno, & Michels, 2021)  że weganie i wegetarianie mają wprawdzie rzeczywiście wyższe ryzyko depresji, ale za to cechuje ich niższy poziom lęku niż wszystkożerców.

W polemice nie przeczy, że zagrożenie depresją wynika z większego ryzyka niedoborów witaminy B₁₂. Wskazuje jednak że dodatkowym czynnikiem  może  być… konstrukcja psychiczna wegan i wegetarian. To, według Parola, większa empatia i wrażliwość u etycznych wegetarian wpływają na większe ryzyko depresji (Parol, 2022).

Podsumowanie

Związek z odejściem od ukształtowanej ewolucyjnie diety człowieka a pogłębianiem się stanów depresyjnych istnieje. Oczywiście, zwolennicy wegetarianizmu mogą się ratować syntetyczną suplementacją organizmu. Jaki jednak będzie długookresowy wpływ takich suplementów pokaże przyszłość. Teraźniejszością jest rosnąca fala depresji.

Bibliografia

Borowiecka-Karpiuk, d. n. (2022, 07 2o). medycyna praktyczna dla pacjentów. Pobrano 11 23, 2022 z lokalizacji mp.pl: https://www.mp.pl/pacjent/psychiatria/choroby/69882,depresja

Całka, J. (2022, 11 8). RP. Pobrano 11 24, 2022 z lokalizacji zdrowie: https://www.rp.pl/zdrowy-styl-zycia/art37419791-wegetarianizm-moze-byc-szkodliwy-dla-rozwoju-mozgu-inteligencji-i-zdrowia-psychicznego

Iguacel, I., Huybrechts, I., Moreno, L., & Michels, N. (2021). Vegetarianism and veganism compared with mental health and cognitive outcomes: a systematic review and meta-analysis. Nutrition Reviews , strony 361-381.

Kaviani M, Shaw K, Chilibeck PD. Benefits of Creatine Supplementation for Vegetarians Compared to Omnivorous Athletes: A Systematic Review. International Journal of Environmental Research and Public Health. 2020; 17(9):3041. https://doi.org/10.3390/ijerph17093041

Matta J, Czernichow S, Kesse-Guyot E, Hoertel N, Limosin F, Goldberg M, Zins M, Lemogne C. Depressive Symptoms and Vegetarian Diets: Results from the Constances Cohort. Nutrients. 2018; 10(11):1695. https://doi.org/10.3390/nu10111695

Michalak, J., Zhang, X.C. & Jacobi, F. Vegetarian diet and mental disorders: results from a representative community survey. Int J Behav Nutr Phys Act 9, 67 (2012). https://doi.org/10.1186/1479-5868-9-67

Neufingerl N, Eilander A. Nutrient Intake and Status in Adults Consuming Plant-Based Diets Compared to Meat-Eaters: A Systematic Review. Nutrients. 2022; 14(1):29. https://doi.org/10.3390/nu14010029

Parol, D. (2022, 11 21). damianparol.com. Pobrano 11 24, 2022 z lokalizacji https://www.damianparol.com/wegetarianizm-powoduje-niedorozwoj-mozgu-polemika/

Tekst powstał w oparciu o artykuł Prof. dr hab. Jarosława Całki z dnia 15.11.2022 roku o tytule „Wegetarianizm może być szkodliwy dla rozwoju mózgu, inteligencji i zdrowia psychicznego” https://www.rp.pl/zdrowy-styl-zycia/art37419791-wegetarianizm-moze-byc-szkodliwy-dla-rozwoju-mozgu-inteligencji-i-zdrowia-psychicznego